
Voldoende groen in de stad is geen vrijblijvende luxe, maar absolute noodzaak. Groene steden zijn essentieel voor het tegengaan van hitte- en wateroverlast, voor het welzijn en de gezondheid van bewoners en voor de biodiversiteit. Toch blijkt uit dit onderzoek van Natuur & Milieu en architecten- en ingenieursadviesbureau Sweco dat meer dan de helft van de buurten in de 32 grootste Nederlandse gemeenten versteend is. Deze verstening is de afgelopen vijf jaar – in de periode 2019 tot 2024 – sterk toegenomen. Dit blijkt ook het geval te zijn in Delft.
Verstening van de openbare ruimte
De focus van het onderzoek ligt op het groen in de publieke ruimte in de directe woonomgeving. Hier wonen de mensen en zoeken zij op korte afstand van hun huis groen. Hier moeten hittestress en wateroverlast worden voorkomen. Deze gebieden zijn ook belangrijk voor de instandhouding van de biodiversiteit, en niet alleen voor soorten die afhankelijk zijn van gebouwen. Door deze afbakening vallen tuinen, andere private ruimtes en ook het buitengebied buiten de scope van dit onderzoek. Er zijn alleen buurten meegenomen met ten minste vijfhonderd woningen (aparte woonadressen). Hierdoor blijven buurten met een minder stedelijk karakter en maar enkele woningen buiten beschouwing. Voor Delft betekent dit dat niet meegenomen zijn de recreatiegebieden Delftse Hout, Ackersdijk, Abtswoude, Kerkpolder en alle bedrijventerreinen.
In het onderzoek naar de verstening van de openbare ruimte zijn twee normen gebruikt. De eerste is de hoeveelheid publiek groen die per woning beschikbaar is in de buurt. Daar waar veel mensen wonen, kan het behoorlijk druk worden in het groen. In de Nota Ruimte is een ondergrens genoemd voor het minimale oppervlak publiek groen per woning: 75 vierkante meter. De tweede norm is de aanwezigheid van een groengebied inclusief water van minimaal 1 hectare in de eigen buurt. Voor de biodiversiteit en voor ontspanning en welzijn van mensen is het ook van belang dat het groen aaneengesloten is. De WHO adviseert om dit effectief te bereiken, dat er minstens 1 hectare nodig is. Wanneer buurten niet aan minimaal één van deze normen voldoen, spreekt het rapport van versteende buurten.
Bovenstaande tabel is afkomstig uit het onderzoek en toont de gegevens voor Delft. Het aantal vierkante meter publiek groen per woonadres bedraagt in 2024 gemiddeld 61 in plaats van de norm van 75. Het aantal vierkante meter publiek groen per woonadres in 2024 is daarbij ook nog 4 lager dan in 2019. In het onderzoek zijn 51 buurten in beschouwing genomen. In 2024 voldoen maar 13 buurten hiervan aan de norm van 75 vierkante meter openbaar groen per woonadres. In 2019 waren dat er nog 16. Hiermee scoort Delft slecht. Binnen de G32 doen alleen Haarlem, Amsterdam en Rotterdam het nog slechter. Toch is in deze periode het aantal m2 groene ruimte in de buurt in Delft met 2,7 procent toegenomen. Dat klinkt tegenstrijdig. De verklaring is dat het aantal woonadressen in die periode met 3.565 stuks ofwel 7,8 procent is toegenomen.
Van de 51 buurten voldoen er 47 stuks aan de norm van minimaal 1 hectare aangesloten groen in de buurt. Dat is 1 minder dan in 2019. Hierbij scoort Delft beter dan het landelijke gemiddelde.
Boomkroonbedekking als aanvullende indicator voor groen
In het onderzoek is gekeken naar het oppervlak groen op maaiveldniveau. Er is niet gekeken naar het type groen. Hierdoor is er geen rekening houden met de boomkroonbedekking. Boomkronen zijn een belangrijke factor bij klimaatadaptatie, groenbeleving en biodiversiteit. Dat is de reden waarom wij ter gelegenheid van ons twee lustrum in november De Kroonlezing hebben gehouden om aandacht te vragen voor bomen met een grote kroon. Bomen kunnen ook staan in een op maaiveld versteende omgeving, zie de grachtenbomen in ons gebied. Natuur en Milieu heeft daarom aanvullend onderzoek gedaan naar de boomkroonbedekking.
Een veelgebruikte norm voor bomen is de 3-30-300-regel: uit iedere woning uitzicht op 3 bomen, in een buurt is minstens 30 procent van het grondoppervlak bedekt door boomkronen, en op maximaal 300 meter van een huis bevindt zich een park of groene ruimte waar kan worden gerecreëerd. Het percentage van 30 procent is van toepassing op het totale buurtoppervlak, dus zowel publieke als private gronden. Veel gemeenten waaronder ook Delft hebben de 3-30-300-regel als beleid of als ambitie vastgesteld. Daarom heeft Natuur & milieu onderzoek gedaan naar de boomkroonbedekking in 2023 met als norm de 30 procent. Voor Delft blijkt de gemiddelde boomkroon bedekking op publieke en private gronden 11,1 procent te zijn. Van de 51 onderzochte Delftse wijken hebben er maar 2 een percentage van 30 of meer. Het gemiddelde percentage boomkroonbedekking van alle G32-gemeente is 9,4 procent. De gemeente Emmen heeft met 13,9 procent het hoogste percentage, de gemeente Westland met 3,3 procent het laagste.
Hoe gaat het verder?
De Delftse ambitie is een netto-groei van de stad met zo’n 15.000 woningen in de periode 2018-2040, zoals vastgelegd in de Omgevingsvisie en in de Woonvisie. Van deze 15.000 woningen zijn er inmiddels ongeveer 5.000 gerealiseerd, dus nog 10.000 te gaan. Willen we het huidige gemiddelde van 61 vierkante meter groen per woonadres handhaven, dan is hier hiervoor 610.000, ofwel 0,61 miljoen vierkante meter groen extra nodig. Dit extra groen moet gerealiseerd worden in de buurten waar extra woningen worden gebouwd.
De openbare ruimte in de beschouwde buurten bedraagt nu 6,4 miljoen vierkante meter. Hiervan is 2,9 miljoen vierkante meter groen en 3,5 miljoen niet-groen. Als de benodigde extra 0, 61 miljoen vierkante meter groen toegevoegd worden aan de bestaande 2,9 miljoen vierkante meter groen, dan groeit het groene oppervlak met 21 procent. Als de 0,61 miljoen vierkante meter extra groen gevonden worden in het oppervlak niet-groen, er vanuit gaande dat de extra woningen alleen gebouwd worden op privégronden, dan neemt het oppervlak niet-groene ruimte af met 15 procent. Als er gewoon geen extra groen oppervlak wordt gerealiseerd, dan neemt het aantal vierkante meter groen per woning af van 61 naar 49. Het is niet reëel te verwachten dat de extra benodigde vierkante meters groen alle zullen worden gerealiseerd; het aantal vierkante meter groen per woning zal dus afnemen. Hierbij moet niet vergeten worden dat het huidige aantal van 61 al onder de norm van 75 vierkante meter ligt. Dit zal onder andere een negatief effect hebben op de hittebestendigheid van de stad. Daarom is het van het grootste belang dat het huidige percentage boomkroon bedekking op publieke en private gronden van 11,1 procent zo snel mogelijk substantieel wordt vergroot.
Voor het hele onderzoek naar de verstening van Nederlandse gemeenten klik hier